''ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ''

''ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ'' ένα επίκαιρο κείμενό του Κώστα Βάρναλη:

''Αυτός ο μύθος τής Αντιδραστικής διανόησης, πώς ή Τέχνη

δέν κάνει πολιτική, θά πρεπε νά χει διαλυθεί. Κι όμως τον

ξαναλένε κάθε τόσο οι ένδιαφερόμενοι. Άλλά καί το νά λές μονάχα: «Ή Τέχνη δέν κάνει πολιτική» είναι κι αύτό πολιτική.

Γενικά δέν ύπάρχει κανένα φανέρωμα του κοινωνικού έποικοδομήματος, πού νά μήν είναι πολιτικά (κοινωνικά), καθορισμένο, θρησκεία, Ήθική, Δίκαιο, "Επιστήμη, Φιλοσοφία καί Τέχνη είναι δημιουργήματα πολιτικής καί τήν πολιτική (τον κοινωνικόν άγώνα) έξυπηρετούν. Το νά λές, πώς όλες οι κοινωνικές «άξίες» στέκουν έξω άπό τό κοινωνικό «γίγνεσθαι» είναι σά ν' άρνιέσαι, πώς συνεχώς άλλάζουνε σά νά παραδέχεσαι τήν άκινησία τής κίνησης. Κι άλλάζουνε, όσο άλλάζει καί ή υλική

τους βάση.

"Ολες οι «άξίες» είναι συνθεμένες άπό λογής έτερόκλιτα

στοιχεία. Μέ τή διαφορά, πώς ή κάθε μιά τά μετουσιώνει μέ τό

δικό της τρόπο καί γιά τό δικό της σκοπό. Ή αισθητική «άξία»

είναι συνθεμένη άπό στοιχεία φυσιολογικά, συναισθηματικά,

ιδεολογικά ( = πολιτικά). Άλλά τό άποτέλεσμα τής σύνθεσης

είναι π ο ι ο τ ι κ ά διαφορετικό άπ' όλα τά στοιχεία πού τήν

συνθέτουν. Ό,τι άπαιτεϊται λοιπόν είναι τήν πολιτική της ή

Τέχνη νά μπορεί νά τήν μετουσιώνει ο& Τέχνη.

Το κοινωνικό «γίγνεσθαι» δέ σταματάει ούτε στιγμή. Άλ-

λοτες προχωρεί πρός τά πάνω κι άλλοτες πρός τά κάτω. Και οι

«άξίες» του στήν περίπτωση άνόδου είναι θετικές καί στήν περί-

πτωση καθόδου άρνητικές. Στή δεύτερη περίπτωση ή Τέχνη,

πού στηρίζει τό σύστημα, πού κλονίζεται, είναι άντιδραστική

κ' ή Τέχνη, πού βοηθάει τΙς δυνάμεις τοΰ μέλλοντος νά νικήσουν είναι προοδευτική (ιδανική).

Άλλ' άς τά κάνουνε λιανά. "Ας τοποθετηθούμε στήν έποχή μας, έποχήν έσχατης παρακμής. Γιά ποιούς γράφουμε; "Η γιά τούς ολίγους χρεωκόπους τοΰ συστήματος ή γιά τόν πολύ

λαό, τήν έλπιδα τής σωτηρίας. ΚαΙ μάς λένε οί άντιδραστικοί :

"0ποιος γράφει γιά τό λαό (γιά τήν έλευθερία και τά δίκια τοΰ

λαοΰ) κάνει πολιτική. Κι οποιος γράφει γιά τούς ολίγους (γιά

τή συναισθηματική καί τήν ιδεολογική καθιέρωση τής άδικίας

τους) δέν κάνει πολιτική. "Οποιος διαφωτίζει καί φρονηματίζει

τό λαό στόν άγώνα του κάνει πολιτική κι δποιος τόν σκοτίζει

καί τοΰ άποσυνθέτει τό ήθικδ δέν κάνει πολιτική.

Τά πιστεύουν δλ' αύτά κείνοι πού τά λένε; Κάθε άλλο.

Γιατί ναι πολύ έξυπνοι. Άλλά τά πιστεύει δ λαδς; Κάθε άλλο.

Είναι πολύ ξυπνότερός τους. Γιατί; Γιατί γιά τούς λαούς δ άγώ-

νας τής άπελευθέρωσης δέν είναι «μύθος». Είναι πραγματικό-

τητα αιματηρή - μέχρι θανάτου. Τό νά θές νά τόν πείσεις, πώς

δ θάνατός του είναι ώραΐος καί πώς ή ευτυχία τών κυρίων του

είναι δικιά του εύτυχία, σάν πολύ έρχεται!

Ό λαός ζει τήν αιματηρή του πραγματικότητα κ' έχει

τ' ανάλογα πραγματικά συναισθήματα καί φρονήματα. Κι άπόδειξη πώς τιμά κι άγαπά δσους τόν άγαπούνε καί τόν τιμούνε

καί τόν συμπαραστέκουνε στά παθήματά του. "Οσοι τεχνίτες

λένε, πώς δέν κάνουνε πολιτική, δμολογοΰνε, πώς κάνουν άντι-

δραστική πολιτική. Κι δταν ύποστηρίζουνε, πώς ή Τέχνη πρέπει

νά είναι... έλεύθερη, ύποστηρίζουνε πώς πρέπει νά είναι δου-

λική. Κι δταν φωνάζουνε, πώς στέκονται «ύπεράνω», δμολο-

γοΰνε, πώς είναι «έναντίον». Το λέει καί τό Εύαγγέλιο: «Ό

μή ών μετ' έμοΰ κατ' έμού έστιν».

Ή παραπάνω άνασκευή τοΰ μύθου, πώς «η Τέχνη δέν

κάνει πολιτική», δηλαδή πώς στέκεται «ύπεράνω» κ' έξω άπό

τδν ταξικόν άγώνα, χρειάζεται συμπλήρωση.

Είδαμε, πώς τό ίδιο ισχυρίζονται (δτι δηλαδή δέν κάνουνε

πολιτική) κ' ή θρησκεία καί τό Δίκαιο κ' ή 'Επιστήμη κ' ή Φι-

λοσοφία κι άκόμα κι αύτή ή... Πολιτική! Ποιός είναι τόσο άφελής νά πιστέψει αύτδ τό ψέμα; Κι δ,τι είναι ψέμα καί σκόπιμη

άπάτη γιά δλους τούς τομείς τοϋ κοινωνικού έποικοδομήματος

είναι ψέμα κι άπάτη καί γιά τήν Τέχνη.

Ή πραγματικότητα (ή ιστορία τής Τέχνης καί πρδ πάντων

τής Τέχνης τοϋ Λόγου) άνατρέπει αύτό το ψέμα. Μπορεί νά

λέμε: «Η Τέχνη γιά τήν Τέχνη» όμως, αυτοί πού το λένε (οί

«ύπεράνω» ή «έξω», οί «ούδέτεροι») πολιτική κάνουν. Πολιτική

άντιδραστική. 'Αρνιούνται τήν πολιτική ύπέρ τών πολλών καί

τής προόδου καί συντάσσονται μέ τούς ολίγους κ' ύπέρ τής σα-

πίλας — σέ καιρούς παρακμής, όπως ο τωρινός.

Το δόγμα «Ή Τέχνη γιά τήν Τέχνη» κι ο μύθος «Ή Τέχνη δέν κάνει πολιτική» διαψεύδεται δπως είδαμε, άπδ τά πράγματα. Ό 'Αριστοφάνης, ο Ντάντες, ο θερβάντες, ο Ζολά, ο Τολστόης, κάνουνε πολιτική. Πολιτική κατά τών «κακώς κειμένων».

Πολιτική έξω άπό τά δόντια. Ποιος μυθολόγος τής έξωπολιτι-

κής Τέχνης θά χει τδ κουράγιο νά ύποστηρίξει, πώς αύτοί οί

ήλιοι τοΰ πνευματικού στερεώματος δέν είναι μέγιστοι δημιουργοί τοΰ Λόγου; Νά λοίπόν μιά άπόδειξη, πώς ή Τέχνη μπορεί νά κάνει πολιτική χωρίς νά πάψει νά ναι Τέχνη καί μάλιστα τρισμεγάλη.

Ζήτημα λοιπόν δέν ύπάρχει γιά το άν ή Τέχνη κάνει πολιτική καί γιά το άν ή πολιτική τή χαλάει. Ζήτημα ύπάρχει μόνον, ποιά πολιτική δίνει ζωή και δύναμη στήν Τέχνη καί τήν

άπλώνει στό χώρο και στό χρόνο καί ποιά πολιτική τή χαλάει,

τή σκοτώνει καί τήν μεταβάλλει σέ καπνό χωρίς φλόγα. Ποιά

πολιτική κάνει ψεύτικη Τέχνη καί ποιά πολιτική κάνει άληθινή

Τέχνη, ποιά πολιτική κάνει καλή Τέχνη και ποιά κάνει Τέχνη

κακή.

Σέ καιρούς άποσύνθεσης τών κοινωνικών συστημάτων, μόνο

ή Τέχνη πού άγωνίζεται γιά τή συντριβή τους καί γιά ενα κα-

λύτερο μέλλον έλευθερίας καί δικαιοσύνης είναι ή άληθινή κ' ή

καλή Τέχνη. Αύτή μόνο μπορεί νά κινήσει τήν ιστορική Αναγ-

καιότητα πρός τά έμπρός. Ή άλλη προσπαθεί νά τήνε σταματήσει.

Άλλά δέν άρκεΐ νά ναι ή πρόθεση καλή. Πρέπει κ' ή αισθη-

τική της μετουσίωση νά ναι πετυχημένη. Δέν άρκεΐ τό καλό πε-

ριεχόμενο, πρέπει και ή αισθητική του μορφοποίηση νά ναι lege

artis. Ή έκφραση «μή περαιτέρω» τοΰ Μπενεντέτο Ερότσε είναι

ο έσχατος δρος γιά τήν άρνηση ή τήν κατάφαση τοϋ «καλοΰ».

"Οταν όμως τό περιεχόμενο είναι νεκρό, καμιά τέλεια έκφραση δέν μπορεί νά το ζωντανέψει. Νά το μεταβάλει σέ ένέργεια. Καί στήν περίπτωση αύτήν έχουμε τήν πιό άντιπαθητική

κατάπτωση τής Τέχνης: τό φορμαλισμό. Τήν κακή Τέχνη, τήν

ψεύτικη Τέχνη, τήν άντικοινωνική Τέχνη.

Κώστας Βάρναλης-Αισθητικά, Κριτικά, Σολωμικά (σελ. 135-138)