Από το Φως του Ήλιου στο Φως της Γέννησης

Η ιστορικότητα των Χριστουγέννων και οι προχριστιανικές τους ρίζες....Από το Φως του Ήλιου στο Φως της Γέννησης

🦉 Εισαγωγικό σχόλιο προσωπικής τοποθέτησης

Δεν γράφω αυτό το κείμενο για να αμφισβητήσω την πίστη κανενός, αλλά για να φωτίσω τη μνήμη μας.

Γιατί η παράδοση δεν γεννιέται από το μηδέν· πλάθεται μέσα στον χρόνο, μεταμορφώνεται, ντύνεται με νέα σύμβολα και επιβιώνει ακριβώς επειδή οι άνθρωποι έχουν ανάγκη το φως, την ελπίδα και τη συνέχεια. Ιχνηλατώντας την ιστορικότητα των Χριστουγέννων, δεν αποδομούμε τη γιορτή , αντιθέτως, την κατανοούμε βαθύτερα, ως μέρος μιας μακράς πολιτισμικής διαδρομής που ξεκινά πολύ πριν από εμάς και συνεχίζει μέσα από εμάς.

Ιχνηλατώντας την ιστορικότητα της εορτής των Χριστουγέννων, ο ερευνητής της παράδοσης ανακαλύπτει ένα συναρπαστικό πλέγμα συμβολισμών, μεταμορφώσεων και πολιτισμικών συνέχειών που εκτείνεται πολύ πριν από τον χριστιανικό κόσμο. 📍Η ημερομηνία, τα έθιμα, ακόμη και οι εικόνες της γιορτής,

φαίνεται να συνομιλούν με βαθιές μνήμες του αρχαίου κόσμου.

📍Στον ελληνικό χώρο, τα Χριστούγεννα παρουσιάζουν αξιοσημείωτες ομοιότητες με τα αρχαιοελληνικά Ηλιούγεννα, γιορτή αφιερωμένη στη γέννηση του Διονύσου. Ο Διόνυσος λατρευόταν ως «σωτήρ» και θείο «βρέφος», γεννημένος από την παρθένο Σέμελη, θεός που πεθαίνει και ανασταίνεται, σύμβολο της αιώνιας αναγέννησης της φύσης.

☑️Τον χειμώνα τιμούσαν τον θάνατό του από τους Τιτάνες, ενώ στις 30 Δεκεμβρίου γιόρταζαν την ανάστασή του, λίγο πριν από τη σταδιακή επάνοδο του φωτός.

Το σπήλαιο του Πάνα, τόπος ιερός και γενεσιουργός, λειτουργούσε ως αρχαία «φάτνη», ενώ ο θεός παρουσιαζόταν συχνά ως καλός Ποιμήν. Οι ιερείς του κρατούσαν ποιμενική ράβδο, εικόνα που συναντάμε και σε άλλες θεότητες της Μεσογείου, όπως ο Όσιρις. Σταδιακά, τα γενέθλια του θεού Ήλιου, του αήττητου φωτός στο χειμερινό ηλιοστάσιο, μεταπλάστηκαν σε γενέθλια του Υιού του Θεού.

Ο Δεκέμβριος, μήνας του σκότους αλλά και της προσμονής του φωτός, υπήρξε για τους αρχαίους λαούς ιερός.

📍Οι Έλληνες τιμούσαν τον Φωτοφόρο Απόλλωνα–Ήλιο, τον οποίο παρίσταναν πάνω σε ιπτάμενο άρμα να μοιράζει φως στον κόσμο. Με το πέρασμα των αιώνων, το άρμα έγινε έλκηθρο, τα άλογα μεταμορφώθηκαν σε ταράνδους και το δώρο του φωτός έγινε το μοίρασμα των δώρων μια εικόνα που θυμίζει έντονα τη σύγχρονη μορφή του Άγιου Βασίλη.

✍️Ακόμη και τα χριστουγεννιάτικα κάλαντα φαίνεται να έχουν βαθιές ρίζες στην αρχαιότητα. Σύμφωνα με την παράδοση, ο Όμηρος στη Σάμο συμμετείχε σε τέτοιες παιδικές πομπές. Τα παιδιά γύριζαν από σπίτι σε σπίτι κρατώντας κλαδιά ελιάς ή δάφνης, στολισμένα με μαλλί και καρπούς σύμβολα υγείας, γονιμότητας και ευημερίας. Τα τραγούδια αυτά εξέφραζαν ευχές για πλούτο, ειρήνη και καλή τύχη, ενώ τα στολισμένα κλαδιά κρεμιόνταν στις πόρτες και παρέμεναν εκεί όλο τον χρόνο.

Ανάλογη πολιτισμική συνέχεια παρατηρούμε και στο έθιμο της βασιλόπιτας. Το κόψιμό της αποτελεί εξέλιξη του αρχαίου εορταστικού άρτου, που προσφερόταν στους θεούς σε μεγάλες αγροτικές γιορτές, ως ευχαριστία και ευχή για αφθονία.

📍Αξίζει να σημειωθεί ότι τα Χριστούγεννα δεν συγκαταλέγονται στις αρχαιότερες γιορτές της Χριστιανικής Εκκλησίας. Κανένας από τους Αποστόλους δεν όρισε την 25η Δεκεμβρίου ως ημέρα γέννησης του Ιησού. Αντιθέτως, στην Αγία Γραφή οι γενέθλιες και ονομαστικές εορτές δεν ενθαρρύνονται, ενώ η πρώιμη Εκκλησία θεωρούσε τον εορτασμό γενεθλίων ως ειδωλολατρικό έθιμο. Η ημέρα μνήμης των αγίων και των μαρτύρων ήταν η ημέρα του θανάτου τους, όχι της γέννησής τους.

Κι όμως, μέσα από τις ιστορικές μετατοπίσεις και τις πολιτισμικές συνθέσεις, γεννήθηκε η γιορτή που σήμερα βιώνουμε ως Χριστούγεννα: μια γιορτή φωτός μέσα στο σκοτάδι, ελπίδας μέσα στον χειμώνα, συνέχειας μέσα στον χρόνο. Ένα ζωντανό παράδειγμα του πώς οι άνθρωποι, σε κάθε εποχή, ντύνουν τις ίδιες υπαρξιακές ανάγκες με νέα σύμβολα, χωρίς ποτέ να κόβουν εντελώς το νήμα της μνήμης.

Kouzia Katsioula