Ο ΝΙΚΟΣ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ Η ΜΑΡΙΑ ΒΟΝΑΠΑΡΤΗ, Η ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΗ ΚΙ Ο ΑΦΟΡΙΣΜΟΣ...

Η Βασίλισσα Φρειδερίκη, η πριγκίπισσα Μαρία Βοναπάρτη και ο Νίκος Καζαντζάκης συνδέονταν μέσω της φιλίας του συγγραφέα με τη Βοναπάρτη, η οποία έφερε σε επαφή τον Καζαντζάκη με τη βασίλισσα, αν και η σχέση τους ήταν περίπλοκη και συνοδεύτηκε από την έκδοση αφορισμού κατά του συγγραφέα. Η Μαρία Βοναπάρτη, σύζυγος του Γεωργίου, ήταν φίλη του Καζαντζάκη και αφιέρωσε σε αυτήν το έργο της «Ο Τελευταίος Πειρασμός», καθώς και τον προσκάλεσε να γνωρίσει τη βασίλισσα Φρειδερίκη.

Ο ΝΙΚΟΣ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ Η ΜΑΡΙΑ ΒΟΝΑΠΑΡΤΗ, Η ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΗ ΚΙ Ο ΑΦΟΡΙΣΜΟΣ...

Είναι γνωστή η φιλία του «ανατρεπτικού» συγγραφέας Νίκου Καζαντζάκη με τον «πρίτζιπα», όπως αποκαλούσαν τον Γεώργιο οι Κρητικοί, Ύπατο Αρμοστή της Κρήτης. Η μοίρα το έφερε να πεθάνουν το ίδιο έτος με διαφορά τριάντα ημερών. Ο Καζαντζάκης πέθανε στο Φράινμπουργκ της Γερμανίας στις 26

Οκτωβρίου 1957 ενώ ο πρίγκιπας Γεώργιος στο Παρίσι όπου κατοικούσε μονίμως στις 25 Νοεμβρίου 1957.

Οι αναμνήσεις του Νίκου Καζαντζάκη ως παιδί συνδέονται απόλυτα με τον Αρμοστή Γεώργιο τον οποίο ο Καζαντζάκης έζησε από 15 χρονών, όταν επέστρεψε με την οικογένεια του στην Κρήτη.
Στην «Αναφορά», ο Καζαντζάκης περιγράφει παραστατικά την ημέρα εκείνη που ο πρίγκιπας Γεώργιος έφτασε στο νησί ως ύπατος αρμοστής. Μέσα στην αναστάσιμη ατμόσφαιρα του ενθουσιασμού για την εκπλήρωση των εθνικών πόθων, ο δεκαπεντάχρονος μαθητής αισθάνεται να διαβαίνει το κατώφλι της εφηβείας.
Όταν μάλιστα δημιουργήθηκε το μεγάλο θέμα με τον «Τελευταίο πειρασμό», τον οποίο ο Καζαντζάκης είχε αφιερώσει στην πριγκίπισσα Μαρία Βοναπάρτη, σύζυγο του Γεωργίου, και ο μεγάλος λογοτέχνης απειλήθηκε με αφορισμό από την Εκκλησία, η μεσολάβηση τόσο του πρίγκιπα Γεωργίου όσο και της βασίλισσας Φρειδερίκης, ήταν καθοριστικές.
Ο Καζαντζάκης ήταν θρήσκος, βεβαιώνουν πολλοί, αλλά αυτό δεν εμπόδιζε την αυστηρή κριτική του σε κάποιους ιεράρχες, καυτηριάζοντας τα κακώς κείμενα.
Από το 1947 έως και το '54, ταξιδεύει συνεχώς σε χώρες της Ευρώπης όπου τα έργα του μεταφράζονται και γνωρίζουν μεγάλη επιτυχία. « Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» και « ο τελευταίος πειρασμός» εξοργίζουν τον Πάπα και το Βατικανό εκδίδει απαγόρευση της κυκλοφορίας των βιβλίων του! Ανάμεσα στις επιτυχίες και τα βραβεία που παίρνει ο Καζαντζάκης, συναντά και την αντίδραση της ελληνικής εκκλησίας.
Ήδη απο το 1928, την εκστρατεία για τον «αθεϊσμό» του Καζαντζάκη, άρχισε ο μητροπολίτης Σύρου Τήνου και Μυκόνου Αμβρόσιος, και 26 χρόνια μετά, το 1954 η Ιερά Σύνοδος, ετοιμάζεσαι να τον αφορίσει, χαρακτηρίζοντάς τον, «άθεο και ανατροπέα» για το περιεχόμενο των παραπάνω δύο βιβλίων του.
Ο μητροπολίτης Χίου, στην έκθεση του χαρακτηρίζει τα βιβλία «αντεθνικά, αντιχριστιανικά, εξευτελίζουν ιερά και όσια, προσβάλλουν τον κλήρο, την εκκλησία και κηρύττουν την αθεΐα.
Ο ακήρυκτος πόλεμος Εκκλησίας – Καζαντζάκη, συζητείται στον πνευματικό κόσμο, που παίρνει θέση υπέρ του συγγραφέα, όπως και στα Δημοτικά Συμβούλια πολλών δήμων που εκδίδουν ψηφίσματα συμπαράστασης.
Το θέμα φτάνει στη Βουλή με ερωτήσεις κρητικών βουλευτών (Μητσοτάκη, Λουλακάκη, Κοθρή), όπου ο Κων. Μητσοτάκης θα τονίσει: «ο Καζαντζάκης στο έργο του ο Χριστός Ξανασταυρώνεται αποδεικνύεται αληθινός χριστιανός και μάλιστα περισσότερο από τους διώκτες του».
Το θέμα ξανασυζητείται με εισηγητή τον μητροπολίτη Κασσανδρίας, σε νέα συνεδρία της Ιεράς Συνόδου η οποία απευθύνει « πατρικήν παραίνεσιν» στο λαό, « ίνα φεύγουσι τα βιβλία ταύτα» τα οποία « δια της σαγήνης της τέχνης ανυπόπτως δηλητηριάζουσι τας ψυχάς…» και αναμένεται να προχωρήσει στον αφορισμό του συγγραφέα.
Ο Τύπος της εποχής, όμως, αίφνης παρατηρεί ότι «μεταξύ των μητροπολιτών επικρατεί μετριοπάθεια και δεν πρόκειται να ληφθούν αποφάσεις των άκρων…». Είναι το αποτέλεσμα παρέμβασης απ’ το παρασκήνιο, κατόπιν άνωθεν εντολής. Τις μέρες εκείνες που ξέσπασε σάλος για τα βιβλία, στη Γαλλία συναντάται με την πριγκίπισσα Μαρία Βοναπάρτη ο Καζαντζάκης, στην οποία είχε αφιερώσει τον «τελευταίο πειρασμό».
Ο Καζαντζάκης γνωριζόταν με τη Μαρία και τον μακαρίτη σύζυγό της πρίγκιπα Γεώργιο με τον οποίο διατηρούσε φιλία όταν ήταν ύπατος αρμοστής στην Κρήτη. Παρεμπιπτόντως, η βασίλισσα Φρειδερίκη, που βρισκόταν στο Παρίσι, επισκέπτεται τη Μαρία κι εκεί γνωρίζει τον Καζαντζάκη που την κρατά συντροφιά και αναπτύσσεται μεταξύ τους φιλία και αλληλοεκτίμηση.
Από εκεί η Φρειδερίκη κινείται στο παρασκήνιο για να αποτρέψει τον αφορισμό! Την επομένη κιόλας το πρωί, ο υπουργός Παιδείας Αχ. Γεροκωστόπουλος συναντά τον φλογερό ιεράρχη της Ηπείρου στον πόλεμο του ‘40 Αρχιεπίσκοπο Σπυρίδωνα, που ήταν ήδη ενήμερος από τον αυλάρχη της Φρειδερίκης Λελούδα, ότι «η υπόθεση δεν πρέπει να φτάσει στα άκρα».
Μετά ήλθε στην Αθήνα και η είδηση της συνάντησης Φρειδερίκης- Καζαντζάκη, με τις σχετικές φωτογραφίες από το Παρίσι, και απομάκρυνε και διέγραψε έτσι κάθε απειλή για αφορισμό…
Η Ιερά Σύνοδος, μετά την παρέμβαση της Φρειδερίκης, παρέπεμψε, το θέμα της καταδικαστικής αποφάσεως των βιβλίων στο Πατριαρχείο, τον δε Καζαντζάκη, επειδή ήταν Κρητικός, στην Εκκλησία της Κρήτης «ίνα καλέσει τούτον εις ανασκευήν και αναίρεσιν των βλασφημιών».
Ο πατριάρχης Αθηναγόρας ενήμερος για τη στάση της Φρειδερίκης, συγκρότησε επιτροπή εκ μητροπολιτών « ίνα εξετάση άνευ προκαταλήψεως και μετά μεγίστης προσοχής τα έργα του συγγραφέως…» προτρέποντας τους: «Μην κάνετε αυτό που έκανε το Βατικανό».
Μετά από λίγο καιρό η υπόθεση ατόνησε και μπήκε στο αρχείο.
Όταν πέθανε ο Νίκος Καζαντζάκης, στη κηδεία του ξεχώριζαν τα στεφάνια του πρίγκιπα Γεωργίου & της πριγκίπισσας Μαρίας, καθώς και των δύο παιδιών τους, πρίγκιπα Πέτρου & πριγκίπισσας Ευγενίας.
Η Μαρία Βοναπάρτη έγραψε στον αποχαιρετισμό της για τον Καζαντζάκη:
"Τον ανταμώσαμε κάμποσες φορές στη Mεσημβρινή Γαλλία, που την αγαπούσε γιατί του θύμιζε το γενέθλιο τόπο, κι όπου είχε αποτραβηχτεί με την αφοσιωμένη γυναίκα και συνεργατισσά του, στην ηρεμία του μικρού του σπιτιού στην Αντίπολη.
Πήγαμε σπίτι του, ήρθε στο δικό μας. Είταν ευτυχισμένος να ξαναβρίσκει εκείνον που είχε σταθεί ο ήρωας της νιότης του, τον άντρα μου, πού΄χε κατέβει να ειρηνέψει την Κρήτη στο τέλος του περασμένου αιώνα, όταν ο Νίκος είταν ακόμα παιδί. Ξαναζούσαν και οι δυο τους τον παλιό καιρό, όταν ο ύπατος Αρμοστής

των Μεγάλων Δυνάμεων στην Κρήτη, ο πρίγκιπας Γεώργιος, δευτερότοκος γιος του Βασιλιά των Ελλήνων, είχε πατήσει σαν αρχάγγελος – κατά το λόγο του Καζαντζάκη – το μαρτυρικό νησί για να του φέρει την τάξη και την ειρήνη. Αγαπούσαν κ΄οι δυό τους να φωτογραφίζουνται μαζί, “δύο τρανόκορμοι Κρητικοί” που είχαν μείνει ίσαμε τα κατάβαθα του είναι τους πιστοί στην αγαπημένη τους Κρήτη.
Η ομιλία του Καζαντζάκη είχε το ίδιο υψηλό ήθος και την ευρύτητα του στοχασμού που έχει το έργο του. Η ίδια πνοή του περήφανου ηρωισμού την εμψύχωνε. Γι΄αυτό κι αφιερώθηκε να ζωγραφίζει ήρωες και άγιους, από τον Οδυσσέα της μεγάλης του εποποιίας για τον σύγχρονο άνθρωπο ίσαμε το Μανολιό του “Χριστού”, τον Καπετάν Μιχάλη και το Φτωχούλη της Ασσίζης. Αλλά το πιό μεγάλο, δίχως άλλο, από τα έργα του είναι “Ο Τελευταίος Πειρασμός”, όπου ζωντανεύει την ανώτατη μορφή της ηρωικής αγιότητας,το Χριστό. Με τιμά που μου το έχει χαρισμένο.
Ο Καζαντζάκης εμψυχώθηκε σ΄όλη τη μακριά του σταδιοδρομία, που τα ύστερα χρόνια της τα σκοτείνιασε η αρρώστια, από τη βαθιά του πίστη στην παντοδυναμία του πνεύματος. Μ΄αυτήν υπερνικούσε τον πόνο, και γνωρίζω πως ίσαμε το τέλος δούλεψε, δημιούργησε, ακόμα και ταξίδεψε, φιλοπερίεργος γιά όλες τις όψεις του κόσμου. Γυρίζοντας από ένα μακρύ ταξίδι στην Άπω Ανατολή, του ήταν γραφτό του να σβήσει.
Χάσαμε ένα μεγάλο φίλο. Αλλά μένει το έργο του, όπου ξαναβρίσκουμε τη ζωογόνο πνοή αυτού του ισχυρού πνεύματος. Ένας αληθινός δημιουργός δεν πεθαίνει ποτέ ολόκληρος.
Μαρία Βοναπάρτη
Πριγκίπισσα Γεωργίου της Ελλάδος"

ΠΩΣ ΤΥΠΩΘΗΚΕ Ο ΧΡΙΣΤΟΣ ΞΑΝΑΣΤΑΥΡΩΝΕΤΑΙ

Πήρα το αεροπλάνο και πήγα στην Αντίπ.
Είπα στον Καζαντζάκη: Εξέδωσα το βιβλίο
''Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται'',
έχουμε αυτές τις αντιδράσεις, μας απειλούν,
δε με πειράζει.

Όμως τώρα, μου δήλωσαν
καθαρά και ξάστερα στην Ιερά Σύνοδο
ότι θα με αφορίσουν και δε με πειράζει,

δεν ήρθα να σας πω αυτό το πράγμα,
αλλά δεν θα μπορέσει να προχωρήσει.

Με κοιτάζει λοιπόν ο Καζαντζάκης,
και μου λέει: ''Αυτή ήταν η γενναιότητά σου;

Θα το σταματήσεις; Εδώ έχω το χειρόγραφο.
Αν θέλεις το παίρνεις.''

Το παίρνω και ήρθα στην Αθήνα.
Πήγα στο τυπογραφείο των αδερφών Ρόδη
και έδωσα να τυπώσουν το έργο.

Είχα την προνοητικότητα,
να μη δώσω τα πρώτα κεφάλαια
οπότε όταν θα τελείωνε το έργο,

τότε θα τυπωνόταν:
Νίκου Καζαντζάκη ''Ο Τελευταίος Πειρασμός'',
και κατευθείαν θα οδηγείτο στην αγορά.

Κατά σύμπτωση, στο ίδιο τυπογραφείο
τύπωνε ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος
το βιβλίο μεταφυσικής ''Προλεγόμενα''

και τα τυπογραφικά του Καζαντζάκη
βρισκόντουσαν δίπλα.

Ο Κανελλόπουλος, άνθρωπος πνευματικός,
ήξερε τι ήταν. Μόλις το είδε,
και το κοίταξε καλά - καλά, κατάλαβε.

Φωνάζει τον φίλο του τον Ρόδη,
και του λέει:

- Έχεις υπόψη σου τι τυπώνεις;

- Ένα βιβλίο του Γουδέλη.

- Βρε τι ένα βιβλίο;
Είναι γι' αυτό που χαλάει ο κόσμος.

- Τι;
Παναγία μου!
Είναι αυτό που γράφουν οι εφημερίδες;

Έρχεται λοιπόν,

''Πάρε γρήγορα απ' το τυπογραφείο
τα αφορισμένα βιβλία.
Δεν θέλω ούτε να με πληρώσετε.

Για ένα βιβλίο,
θα κάψω εγώ το εργοστάσιό μου;''

Τα μαζεύω σαν πρόσφυγας
και πάω σ' ένα άλλο τυπογραφείο,
ενός Λουκά.

Εκεί τύπωσα το πρώτο τυπογραφικό,
δόθηκε στη βιβλιοδεσία,

και έσκασε μπόμπα ότι κυκλοφορεί το βιβλίο
''Ο Τελευταίος Πειρασμός''.

Σε μισή μέρα πουλήθηκαν 1.750 αντίτυπα.
Την άλλη μέρα το ίδιο.
Ετοιμαζόταν πλέον ο αφορισμός.

Όμως ο Καζαντζάκης είχε την τύχη,
να περνάει από τη Γαλλία
η ισχυρότερη γυναίκα της Ελλάδας,
η Φρειδερίκη.

Ήταν φίλη της Μαρίας Βοναπάρτη,
που είχε παντρευτεί τον Γεώργιο,
τον άλλοτε Ύπατο Αρμοστή της Κρήτης.

Ο Νίκος Καζαντζάκης, είχε φιλίες με αυτόν
και με τη Μαρία Βοναπάρτη,

στην οποία είναι αφιερωμένος
''Ο Τελευταίος Πειρασμός''.

Κάλεσε λοιπόν
η Βοναπάρτη τον Καζαντζάκη,
ότι ήταν επιθυμία
της βασιλομήτωρος να τον γνωρίσει.

Και μια ολόκληρη νύχτα στο ''Σεντρούμ'',
ο Καζαντζάκης γοήτευσε τη Φρειδερίκη.

Φωτογράφοι τους είχαν βγάλει φωτογραφίες
και μία απ' αυτές, έφτασε και στην Αθήνα.

Οπότε,
όταν είδαν τη Φρειδερίκη με τον Καζαντζάκη,
κόπηκαν όλοι. Δεν τόλμησε να μιλήσει κανείς.

Κι έτσι, ''Ο Τελευταίος Πειρασμός'',
κυκλοφορούσε άνετα.
.......................................
Γιάννης Γουδέλης
Εκδότης και συγγραφέας