...« ΚΑΙ ΤΗΣ ΦΡΑΓΚΟΓΙΑΝΝΟΥΣ ΤΑ ΠΑΘΗ! »...

Γράφει ο Δημήτρης Αποστόλου - « Ελύμνιος »

Για της « Φραγκογιαννούς τα πάθη...» στιχούργησε ο μακαρίτης Μάνος Ελευθερίου...αλλά για την περίπτωση του σημερινού μου δημοσιεύματος εγώ θα το μετατρέψω...για της « Φραγκογιαννούς την άκρη...» - ακριβώς εννοώντας να ΄βρω άκρη στην καταγωγή και προέλευση τούτης της συζυγικής της επωνυμίας - « Φραγκογιαννού ». Άλλωστε Χριστούγεννα έρχονται κι΄ο κυρ-Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης επανέρχεται εσαεί εύστοχος και επίκαιρος, παρ΄ότι - εκ των κορυφαίων διήγημάτων - η « Φόνισσα » - δεν είναι Χριστουγεννιάτικο...

Αγαπητοί αναγνώστες το σημερινό μου κειμενογράφημα δεν είναι λαογραφικό, ούτε καν λογοτεχνικό. Είναι ιστοριοδιφικό, προσπαθώντας να ανιχνεύσει πιθανές ρίζες και καταβολές του ανδρωνυμικού της Χαδούλας - Φραγκογιαννούς... Και τούτο βέβαια δεν είναι δύσκολο, καθώς είναι η επωνυμία που προσάπτεται στην ύπανδρη γυναίκα, προκύπτοντας από το επώνυμο ( ή το όνομα ) του συζύγου της. Το δυσκολότερο είναι το επώνυμο ( ή το ονοματεπώνυμο ) αυτού του ίδιου του

συζύγου της - και οι καταβολές του...

Η « Φόνισσα της Λίμνης »

Ήταν ένα κειμενογράφημα που δημοσίευσα στην αρχή του τρέχοντος έτους ( fb. elymnios 12/2/΄25 ) και αναφερόταν στην « παράνομη » ( τότε ) εγκυμοσύνη κάποιας κοπελιάς ανύπαντρης...που όταν έφτασε η ώρα της του τοκετού, απομονώθηκε στο σκοτεινό της του σπιτιού υπόγειο...γέννησε μοναχή της...κι΄ύστερα ( με το πρώτο κλάμα του παιδιού ) για να μην γίνει αντιληπτή ( η τότε κοινωνία δεν τα συγχωρούσε αυτά )...έπνιξε το μωρό της!.. Την πήρανε ωστόσο είδηση οι πατριώτες της...την διαπομπεύσανε με το πνιγμένο της παιδί στα χέρια...κι΄ύστερα έσβησε στις φυλακές...« μεταξύ της θείας και ανθρωπίνης δικαιοσύνης! »...( ως έγραψε για την δική του - την Σκιαθίτικη την « Φόνισσα » - και ο Παπαδιαμάντης )...

Η Φραγκογιαννού

Η Χαδούλα Φραγκογιαννού λοιπόν - η « Φόνισσα » της Σκιάθου - που έπνιγε τα θηλυκά να τ΄απαλλάξει ( ως θάρρευε ) από τα πάθια της ζωής - δεν είναι θέμα που θα εξετασθεί εδώ. Άλλωστε έχουν κι΄έχουν γραφτεί ( κι΄ακόμη γράφονται ) τόσα και τόσα!.. Εδώ θα μας απασχολήσει - ως κομπάρσος του Παπαδιαμαντικού διηγήματος - ό « Σκούφος » ή « Λογαριασμός » - ο άνδρας της Φραγκογιαννούς, ο Φράγκος ο Γιαννάκης. Κι΄αυτό, γιατί ίσως και προσθέσουμε μες΄την σωρεία παραλληλισμών, ιστοριο-λαογραφικών ( ονοματολογικών, γλωσσικών, ηθογραφικών κ.α. ) στοιχείων, ένα ακόμη συγγενικό, μεταξύ « Παπαδιαμαντικού Ελυμνίου » και Σκιάθου...

Ο Γιάννης Φράγκος

Καραβομαραγκός και καλαφάτης στους Σκιαθίτικους αρσανάδες ο Ιωάννης Φράγκος, ή λαϊκότροπα Γιάννης Φράγκος ( σαφώς το υποκοριστικό του Γιαννάκης ), συνθετικά στην ένωση δυό ονομάτων ( όπως σε συμφυρμό ), κατέληξε...Φραγκογιαννάκης!.. Εδώ λοιπόν έχουμε την ένωση δυό ονομάτων σε μία νέα λέξη, που σχηματίζει παρατσούκλι, ή εμφανώς οικογενειακό επώνυμο. Ώστε η Σκιαθίτισσα Χαδούλα ( η « Φόνισσα » της Παπαδιαμαντικής νουβέλας ), νυμφευόμενη τον κάλφα Φραγκογιαννάκη, βαφτίζεται και επωνυμιάζεται « γραμματικώς »... Φραγκογιαννού!..

Λίστα μ΄ονόματα..

Λιμνιώτικα σόγια...από εκείνα που τότε μεταναστεύσαν στην Σκιάθο, περνάνε συχνότατα μέσα απ΄το πληθωρικό έργο του κυρ-Αλέξανδρου... Και να θυμίσω ξανά μερικά απ΄αυτά : Ο καπτα-Λυμπέριος Λιμνιός κι΄ο προύχοντας των Λιμνιών γερο-Κονόμος ( « Νταντού » ), ο Νταραδήμος ( Μπουγοδήμος ) κι΄οι Κανταραίοι ( Κανταράκηδες ), οι Πασάδες, οι Μανωλαίοι ( Εμμανουήλ ) και οι Μωραΐτηδες, οι Οικονόμοι ( Παπανικολάϊδες ) κι΄οι Τρακοσαίοι, οι Τζανιάκοι ( Ζανιάκηδες ), οι Γιαννίτσηδες κι΄οι Παπαργύρηδες ( Τσιφοραίοι ), οι Δαμάσκοι ( Μυρμήγκηδες ) κι΄οι Καβουραίοι, οι Μπαμπλένηδες ( τς΄Μπαμπλαμούς ), οι Κυπαρσσιούδες κι΄οι Τσιρογιανναίοι, οι Μανιώτηδες ( Γεωργαίοι ) κι΄οι Χρηστάκηδες ( Αποστολαίοι )...όλοι αυτοί παλιά Λιμνιώτικα σόγια των παλαιών εκείνων Ελυμνίων μεταναστών, που κάνουν την παρουσία τους μέσα από το πλουσιότατο συγγραφικό έργο των δυο μεγάλων Σκιαθιτών λογοτεχνών ( Παπαδιαμάντη - Μωραϊτίδη ). Τώρα ας προστεθεί κι΄ένας ακόμη Λιμνιώτης... Ποιός;.. Μα ο σύζυγος της Χαδούλας Φραγκογιαννούς!.. Ο Γιάννης ο Φράγκος ( μαζί και Φραγκογιαννάκης! )... Και να γιατί :

Ο Μπελλάρας

Ο ιστορικός του « ΕΛΥΜΝΙΟΥ » Ν. Μπελλάρας, αναφερόμενος στους μετοικίσαντες στην Σκιάθο Λιμνίους ( σημ. Ο Μπελλάρας υποστηρίζει το 1790 - Λαμπροκατσωνικά γεγονότα κ.α., ωστόσο τεκμηριώνει το 1784 ο περιηγητής Al. Bisani )…ο Μπελλάρας λοιπόν αναφέρει πως οι Ελύμνιοι μέτοικοι ανήρχοντο σε 50 περίπου οικογένειες που εγκαταστάθηκαν στην ονομασθείσα από αυτούς συνοικία « Λιμνιά », ανοικοδομώντας αργότερα ( 1837 ) και τον εκεί ενοριακό ναό της Παναγίας « Λιμνιάς ». Και ο ιστορικός δίνει επιπροσθέτως μια λίστα 33 επωνυμιών « που σώζονται ακόμη εκεί και σήμερον ». Μεταξύ αυτών και η επωνυμία Φραγκογιαννάκη!..

Οικογένεια Φραγκογιαννάκη στην Λίμνη...

Υπήρχε ως είδαμε απ΄τα πολύ παλιότερα ( του 1784 ) χρόνια - μα κι΄ως τα πρόσφατα του Δεύτερου Παγκόσμιου, όταν Γερμανοράλληδες της Κατοχής, τους έκαψαν το σπίτι... Αρχές του περασμένου αιώνα ( τέλη προ-περασμένου ) ο μακαρίτης πατέρας μου, μου διηγιότανε για τον γερο-Φραγκογιαννάκη ( καταγωγής αυτός από την Σκεπαστή ), αποκαλώντας τον « Κοτσίδα », από το κοτσιδάκι ( έλεγε ) οπού συνήθιζε να πλέκει την πίσω χαίτη των μαλλιών του ( αν και θαρρώ πως μάλλον λάθευε...αφού η μόδα τότε των μυστακοφόρων - με μαντέκα κι΄όλας! - βλοσυρών ανδρών, αποσοβούσε και απέτρεπε τέτοιες καινοτομίες! )... Έτσι υποστηρίζω ότι το παρωνύμιο ( « Κοτσίδας » ) προέρχονταν απ΄το « Κολτσίδας », όπως συνάντησα το παρωνύμιο, σε εποχής κτηματικά κατάστιχα της Σκεπαστής - ( προερχόμενο μάλλον από το αγρωστώδες ζιζανιοβότανο της κολλιτσίδας ). Όμως και το πρώτο συνθετικό του Φραγκογιαννάκη με τα υποκοριστικά του « Φράγκος - Φραγκόπουλος - Φραγκάκης κ.α. », αυτόνομα αναφέρονται ως επωνύμια πατριδωνυμικά, όχι μόνο στην Σκεπαστή, αλλά ευρέως και στην λοιπή περιοχή μας - απομεινάρι εμφανώς των 300 περίπου χρόνων λατινοκρατίας στον τόπο μας...

Κομπάρσος!..

Συμπερασματικά, με ορθολογισμούς και αρκετή πειθώ...θα βλέπαμε τον άνδρα της Χαδούλας της Φραγκογιαννούς να είναι απ΄τον τόπο μας...και βέβαια στην όλη τραγική υπόθεση της « Φόνισσας » μετέπειτα συζύγου του...( αυτός πια ήτανε θανών )...δεν έπαιξε κανένα ρόλο. Μόνον - ας πούμε - με την πρώιμη σκιώδη παρουσία του, την χθαμαλή ζωή και με την αβουλία του... ας πούμε πως συνέβαλε κι΄αυτός στα « πάθια » της Χαδούλας!.. Στην όλη περιπέτεια παρέμεινε ασήμαντος!..στο τραγικό σενάριο...κομπάρσος!..

Ψυχώ!..

Μα ένα μοναχά!..πως βάφτισε την « Φόνισσα... Φραγκογιαννού! »...δένοντας ( ως εξ΄αγχιστείας ) και τον τόπο μας - όχι βεβαίως με τα φονικά - αλλά με το αριστουργηματικό μυθιστόρημα του βαθυγνώστη κυρ-Αλέξανδρου, που με ψυχανατομική μαεστρία προσπάθησε να διεισδύσει στα εσώψυχα και στους δαιδαλικούς λαβύρινθους του σκοτεινού μυαλού της τραγικής ηρωίδας του...αυτής που « εύρε τον θάνατον », ίδια όπως ο ήρως του Ουγκώ Τζιλιάτ - εκείνος στην παλίρροια του προδομένου έρωτα...κι΄ετούτη στην φουσκονεριά των Ερινύων... « στο ήμισυ του δρόμου » μεταξύ μιας ρημαγμένης της ζωής κι΄αρρωστημένης σκέψης... μεταξύ της θείας - της ανθρωπίνης δικαιοσύνης...και της αδήριτης μοίρας της... αυτής που δεν έφερε καν΄την ποιητική οσμή « μυρτιάς και πικροδάφνης »...μόνο της « Φόνισσας » Φραγκογιαννούς... τ΄αρρωστημένα πάθη!..

Δ.Α. - « Ελύμνιος »

Βιβλιογραφία : « Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης Άπαντα » Κριτική έκδ. Ν.Δ.Τρινταφυλλόπουλος Εκδ. Δόμος - « Το Ελύμνιον » Ν.Μπελλάρας - Αρχείο Δ.Α. « Ελύμνιου » ( Δημοσιεύσεις ) - Βικιπαίδεια - Διαδίκτυο - ΑΙ - διαφ.Λεξικά.