Τι υπήρχε πριν από την αρχή του σύμπαντος ;

Της Αικ.Γ. Δασκαλοπούλου

Η ερώτηση για το τι υπήρχε πριν από την αρχή του σύμπαντος μοιάζει απλή, σχεδόν παιδική, κι όμως αγγίζει τα βαθύτερα όρια της ανθρώπινης σκέψης. Όταν η σύγχρονη κοσμολογία μιλά για μια αρχή «σε μια στιγμή», εννοεί το σημείο όπου γεννήθηκαν ταυτόχρονα ο χώρος, ο χρόνος, η ενέργεια και οι νόμοι που διέπουν την ύλη. Εκεί, η ίδια η έννοια του «πριν» καταρρέει, διότι χωρίς χρόνο δεν υπάρχει ακολουθία, μνήμη ή προσμονή. Το ερώτημα θυμίζει το παράδοξο του να αναζητά κανείς τι βρίσκεται βορειότερα από τον Βόρειο Πόλο. Η γλώσσα συνεχίζει, αλλά το νόημα χάνεται.

Κι όμως, ο ανθρώπινος νους δεν αρκείται στη σιωπή. Η επιστήμη, με τόλμη που συχνά αγγίζει τη φιλοσοφία, προτείνει υποθέσεις. Άλλοτε μιλά για κβαντικές διακυμάνσεις μέσα σε μια άχρονη κατάσταση, όπου το απρόβλεπτο γίνεται σπέρμα δημιουργίας. Άλλοτε φαντάζεται ένα κοσμικό αναπήδημα, έναν κύκλο κατά τον οποίο ένα προηγούμενο σύμπαν κατέρρευσε και ξαναγεννήθηκε, μεταμορφωμένο σε κάτι που μόλις αρχίζουμε να υποψιαζόμαστε. Υπάρχουν ακόμη θεωρίες για ένα πολυσύμπαν, έναν άπειρο ωκεανό όπου αναδύονται σύμπαντα όπως φυσαλίδες, το καθένα με τον δικό του χρόνο, τη δική του αρχή και το δικό του τέλος.

Αυτές οι σύγχρονες ιδέες δεν είναι τόσο ξένες όσο φαίνονται. 

Οι αρχαίοι Έλληνες στοχαστές, χωρίς τηλεσκόπια και εξισώσεις, είχαν ήδη συλλάβει ότι η αρχή των όντων δεν μπορεί να είναι ένα απλό χρονικό γεγονός. 

Ο Ηράκλειτος μιλούσε για τον Λόγο, μια αιώνια τάξη που δεν γεννιέται ούτε φθείρεται, αλλά μέσα της όλα γίνονται και απογίνονται. 

Ο Παρμενίδης αρνήθηκε ριζικά τη γένεση και τη φθορά, υποστηρίζοντας ότι το Είναι είναι αγέννητο και αμετάβλητο, θέτοντας έτσι υπό αμφισβήτηση την ίδια τη δυνατότητα μιας αρχής μέσα στον χρόνο. 

Ο Πλάτων, στον Τίμαιο, εισήγαγε τον χρόνο ως «κινούμενη εικόνα της αιωνιότητας», υπονοώντας ότι ο χρόνος δεν προηγείται του κόσμου, αλλά γεννιέται μαζί του.

 Ακόμη και ο Αριστοτέλης, πιο προσεκτικός και εμπειρικός, διερωτήθηκε αν ο χρόνος μπορεί να υπάρξει χωρίς κίνηση και αν η κίνηση μπορεί να έχει απόλυτη αρχή.

Έτσι, το ερώτημα για το τι υπήρχε πριν από την αρχή του σύμπαντος αποδεικνύεται όχι μόνο επιστημονικό, αλλά βαθύτατα φιλοσοφικό. 

Μας αναγκάζει να εξετάσουμε τα όρια της γλώσσας, της λογικής και της εμπειρίας μας.

 Όπως και για τους αρχαίους Έλληνες, η αναζήτηση δεν οδηγεί απαραίτητα σε μια οριστική απάντηση, αλλά σε μια βαθύτερη κατανόηση του θαύματος του Είναι.

 Ίσως τελικά η αξία του ερωτήματος να μην βρίσκεται στο τι αποκαλύπτει για το «πριν», αλλά στο πώς μας μαθαίνει να στεκόμαστε με δέος απέναντι στο γεγονός ότι κάτι υπάρχει, αντί για το τίποτα.

📚📖 Βιβλιογραφία και πηγές: 

1. Πλάτων, Τίμαιος, εκδ. Κάκτος, Αθήνα

2. Αριστοτέλης, Φυσικά, εκδ. Ζήτρος, Θεσσαλονίκη

3. Ηράκλειτος, Αποσπάσματα, εκδ. Πατάκης, Αθήνα

📸 Εικόνα: Daskalopoulou Katerina 12/2025